کبد چرب چیست: از تشخیص تا درمان
ریحانه ملاحسینی
۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱
کبد بزرگ ترین اندام در کل بدن است و نقش های مهمی مانند کمک به هضم و جذب غذا، متابولیسم موادمغذی، ذخیره انرژی و دفع سموم را دارد. کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) که در زبان عامیانه به اختصار کبد چرب نیز گفته می شود، زمانی اتفاق می افتد که انباشت بیش از حد چربی در سلول های کبدی به وجود آید.
تخمین زده می شود که در جوامع مختلف از هر 10 نفر، حداقل 2 تا 3 نفر مبتلا به این بیماری هستند.
تخمین زده می شود که در جوامع مختلف از هر 10 نفر، حداقل 2 تا 3 نفر مبتلا به این بیماری هستند.
کبد چرب چیست؟
انجمن اروپایی مطالعه کبد (EASL) کبدچرب را به عنوان انباشت بیش از 5% چربی در هپاتوسیت ها (سلول های کبدی) تعریف می کند که در غیاب مصرف الکل، عفونت های ویروسی و دیگر علل بیماری های کبدی خاص به وجود آمده باشد. بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) اصطلاحی است که برای طیف وسیعی از اختلالات ناشی از تجمع چربی در کبد به کار می رود.
کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) اگر درمان نشود، به سمت فیبروز کبدی و پس از آن سیروز پیش می رود. سیروز کبدی شرایطی است که در آن سلول های کبدی تخریب شده و عملکرد خود را از دست داده اند. سیروز از کیفیت زندگی به شدت می کاهد و یک بیماری تهدیدکننده حیات است.
مراحل بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD):
کبد چرب غیر الکلی به 4 مرحله اصلی طبقه بندی می شود. بیشتر افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، معمولا در مراحل 1 و 2 هستند، بدون اینکه حتی علامت خاصی داشته باشند.
مراحل بیماری کبد چرب عبارتند از:
مراحل بیماری کبد چرب عبارتند از:
-
- کبد چرب ساده (استئاتوز): تجمع زیاد و بی ضرر چربی در سلول های کبدی که ممکن است تنها در طی آزمایش ها و سونوگرافی هایی که به دلایل تشخیصی دیگری انجام می شود، تشخیص داده شود.
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH): شکل جدی‌تر کبد چرب اولیه است که در آن علاوه بر وجود چربی، سلول های کبد ملتهب شده اند. در این مرحله می توان با اصلاحات سبک زندگی و رژیم غذایی، می توان به مرحله قبل بازگشت.
- فیبروز کبد: در این حالت، التهاب مدام باعث کاهش جریان خونرسانی به بافت کبدی شده و عملکرد سلول های کبدی کاهش می یابد. فیبروز کبد اگر بدون درمان باقی بماند، به سمت سیروز پیشرفت می کند.
- سیروز کبد: شدیدترین مرحله بیماری کبد چرب غیرالکلی است که پس از سال ها انباشت چربی و وجود التهاب در سلول های کبدی رخ می دهد. در سیروز، بافت کبد تخریب شده و عملکرد خود را از دست می دهد. سیروز کبدی خطرناک بوده و می تواند منجر به نارسایی و سرطان کبد شود.
ممکن است سالها طول بکشد تا فیبروز یا سیروز کبدی ایجاد شود، اما شروع این شرایط وخیم از دوران جوانی است. ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی برای پیشگیری و یا جلوگیری از بدتر شدن بیماری در هر زمان اهمیت زیادی دارد.
چه کسانی در خطر ابتلا به کبد چرب هستند؟
فاکتورهای خطری که ریسک ابتلا به این مشکل را در افراد افزایش می دهند، عبارتند از:
- اضافه وزن و چاقی، خصوصا تجمع زیاد چربی دور شکم چاقی سیبی شکل)
- دیابت نوع 2
- پرفشاری خون
- کلسترول خون بالا
- سندروم متابولیک
- سن بالای 50 سال
- سیگار کشیدن
با این همه، ممکن است در افرادی بدون داشتن این فاکتورهای خطر نیز کبد چرب تشخیص داده شود؛ بنابراین نداشتن این عوامل مساوی با عدم ابتلا به آن نیست و همواره باید روش های پیشگیری در برابر این بیماری را رعایت کنیم.
علائم کبد چرب
در بسیاری از موارد و خصوصا مراحله اولیه بیماری، کبد چرب بدون علامت است؛ با این حال در گذر زمان و کاهش عملکرد کبد بعضی افراد ممکن است این علائم را تجربه کنند:
- درد مبهم یا دردناک در سمت راست بالای شکم (در سمت راست پایین دنده ها)
- خستگی
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- ضعف
اگر سیروز (پیشرفته ترین مرحله) ایجاد شود، علائم شدیدتری ایجاد می شود؛ مانند:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- تهوع
- خارش پوست
- تورم در ساق پا، مچ پا و پا یا شکم
- تحلیل عضلات بدن
تشخیص کبد چرب:
برای تشخیص این بیماری، پزشک شما احتمالا با پرسش هایی در مورد سبک زندگی، تاریخچه پزشکی و علائم شروع می‌کند. همچنین معاینات فیزیکی و بالینی نیز انجام می‌شود.
1. اندازه گیری آنزیم های کبدی
به منظور تشخیص فیبروز کبد، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای ارزیابی عملکرد کبد، از جمله آزمایش‌هایی برای ارزیابی سطح آنزیم‌های کبدی ALT و AST تجویز کند. در صورت اختلال در عملکرد کبدی مقدار این آنزیم ها بالا می رود؛ هرچند طبیعی بودن سطح این آنزیم ها به معنی عدم ابتلا به کبد چرب نیست.
2. آزمایش های تصویربرداری
پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش های تصویربرداری مانند سونوگرافی شکم، MRI یا CT اسکن را درخواست کند. در حال حاضر دردسترس ترین و ساده ترین روش برای تشخیص کبد چرب، سونوگرافی می باشد.
3. بیوپسی کبد:
گاها برای تشخیص یک بیماری خاص کبدی یا تعیین مقدار عملکرد کبد، بیوپسی انجام می شود. بیوپسی کبدی روشی است که در آن نمونه کوچکی از بافت کبد را با استفاده از سوزن برداشته و سپس نمونه زیر میکروسکوپ از نظر علائم استئاتوز، التهاب و فیبروز بررسی می شود.
درمان کبد چرب
بیشتر افراد مبتلا به کبد چرب در مراحل اولیه باقی می مانند؛ درعین حال اگر بیماری پیشرفت کند می تواند خطرات جبران ناپذیری داشته باشد. به شما توصیه می کنیم در هر مرحله ای از بیماری که هستید، حتما پیگیری درمان را انجام دهید.
در حال حاضر داروی خاصی برای درمان کبد چرب پیدا نشده است و بهترین روش برای بهبود آن، تغییرات سبک زندگی است که می تواند کمک کننده باشد.
درمان دارویی کبد چرب:
متأسفانه هیچ داروی مورد تایید FDA برای بیماری کبد چرب وجود ندارد. تا کنون، دو مورد از بهترین گزینه های دارویی که توسط انجمن آمریکایی مطالعه بیماری‌های کبد (AASLD) برای کبد چرب تایید شده، مکمل ویتامین E (یک آنتی اکسیدان) و داروی پیوگلیتازون (برای درمان دیابت) می باشد.
با این حال باید بدانید که همه افراد از این درمان ها سود نمی برند و نگرانی هایی در مورد ایمنی و عوارض جانبی وجود دارد. اگر کبد چرب دارید، همچنان تغییر سبک زندگی و کاهش وزن در خط اول درمان قرار دارد و در کنار آن، به تشخیص پزشک درمان دارویی نیز می تواند برایتان مفید باشد.
موثرترین روش درمان کبد چرب: تغییر سبک زندگی
خبر خوب این است که موثرترین درمانی که تاکنون برای بیماری کبد چرب شناخته شده است، تغییر سبک زندگی است. خبر بد هم این است که دستیابی به یک برنامه غذایی و سبک زندگی سالم و حفظ آن ها معمولا برای بسیاری از افراد سخت است.
در ادامه این مطلب، می خواهیم با هم بررسی کنیم که منظور ما از تغییر سبک زندگی چیست و چه اهمیتی در بهبود کبد چرب دارد. مطمئنیم که با مطالعه این مطلب، در آینده در مورد عادات روزمره و برنامه غذایی تان بیشتر دقت خواهید کرد.
کاهش وزن و بهبود کبد چرب
طی مطالعات مشخص شده است که کاهش وزن حداقل به مقدار 5 درصد از وزن بدن می تواند برای بهبود وضعیت تست های کبدی و کاهش چربی در کبد کافی باشد. به نظر می رسد از دست دادن 7 تا 10 درصد وزن بدن میزان التهاب و آسیب سلول های کبدی را کاهش می دهد و حتی ممکن است برخی از آسیب های فیبروز را نیز معکوس کند.
توصیه متخصصین تغذیه کلینیک پازیتیو این است که کاهش وزن تدریجی بین 1 تا 2 پوند در هفته را هدف قرار دهید؛ زیرا کاهش وزن بسیار سریع ممکن است نتیجه عکس داده و التهاب و فیبروز را تشدید کند.
ورزش به عنوان درمانی برای کبد چرب
به نظر می رسد که ورزش هوازی نیز مانند عامل قبلی منجر به کاهش چربی در کبد می شود. حتی می توانیم با اطمینان بگوییم که ورزش با شدت بالا، التهاب سلول های کبدی را مستقل از کاهش وزن نیز کاهش می دهد و وضعیت سلامت کبد را بهبود می دهد.
رژیم غذایی و کبد چرب
برخی از تحقیقات نشان می دهد که رژیم غذایی مدیترانه ای می تواند باعث کاهش چربی در کبد چرب شود. برنامه غذایی مدیترانه ای بر مصرف میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل، جایگزینی کره با روغن زیتون یا کانولا، محدود کردن گوشت قرمز و مصرف بیشتر ماهی و مرغ بدون چربی تاکید دارد.
سیگار را ترک کنید
اگر سیگار می کشید، ترک کردن آن می تواند به کاهش خطر مشکلاتی مانند حملات قلبی و سکته کمک کند. سیگار کشیدن نه تنها برای افراد مبتلا به کبد چرب، بلکه برای افراد سالم نیز خطرات جبران ناپذیر سلامتی را به دنبال دارد.
مصرف قهوه و سلامت کبد
مصرف قهوه (حدود دو فنجان در روز) در بیماران مبتلا به کبد چرب خطر تشدید بیماری و ابتلا به فیبروز را کاهش می‌یابد. با این حال، مضرات مصرف منظم کافئین را نیز باید در نظر گرفت.
صحبت آخر
اگرچه ایجاد تغییرات در سبک زندگی و کاهش وزن ممکن است دشوار باشد، اما اگر کبد چرب دارید، بدانید که همین تغییرات کوچک می تواند حال جسم و روح شما را بهتر کند. متخصصین تغذیه تیم پازیتیو برای رسیدن به این هدف، قدم به قدم مسیر را در کنار شما هستند.
به یاد داشته باشید که، بزرگترین خطر برای افراد مبتلا به کبد چرب، همچنان بیماری قلبی عروقی است. این تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی نه تنها می تواند وضعیت کبد چرب شما را بهبود بخشد، بلکه به سلامت قلب نیز کمک می کند.
